Protonentherapie
Maastro is het protonentherapiecentrum voor het zuiden van het land. In Nederland zijn 3 protonentherapiecentra: UMCG Protonentherapiecentrum in Groningen, Holland PTC in Delft en onze kliniek Maastro in Maastricht.
Wat is protonentherapie?
Protonentherapie is een vernieuwende manier van bestralen voor mensen met kanker. Met protonen kunnen we de tumor preciezer bestralen dan met fotonen. Dat betekent dat we gezond weefsel en organen die rond de tumor liggen minder raken. De kans op bijwerkingen wordt hierdoor kleiner. Dat kan uw kwaliteit van leven beter maken.
Hoe werkt protonentherapie?
Protonen zijn heel kleine kerndeeltjes die straling afgeven. Wij kunnen de snelheid van de protonen heel nauwkeurig instellen. Zo nauwkeurig dat deze precies in de tumor tot stilstand komen. De protonen geven dan hun straling in de tumor af, waardoor kankercellen afsterven. Doordat de bestraling zo nauwkeurig is, komt er minder straling in de buurt van de tumor terecht. Op die manier sparen we gezond weefsel en is er minder schade aan de organen die in de buurt van de tumor liggen.
Protonentherapie: bij welke soorten kanker?
Protonentherapie is vooral geschikt bij patiënten waarbij de tumor in de buurt van kwetsbare organen ligt. Er is namelijk kans op beschadiging van deze organen als deze met straling in contact komen.
Bij bestraling met protonen is die kans kleiner.
Er zijn vormen van kanker waarbij protonentherapie de standaard behandeling is. We noemen dit standaardindicaties. Dit zijn:
- oogtumor
- schedelbasistumoren
- zaadbalkanker (ook wel teelbalkanker genoemd)
- tumoren bij kinderen
Vormen van kanker waarbij de kans op bijwerkingen soms kleiner is door protonentherapie. Dit noemen we model-based indicaties. Of die kans kleiner is door bestraling met protonen, hangt af van de plaats waar in het lichaam de tumor zit en hoe groot de tumor is. Het gaat hierbij om:
Uw arts bepaalt of u voordeel zal hebben bij de behandeling met protonentherapie. Hij of zij maakt daarvoor een uitgebreide planningsvergelijking. Lees verderop op deze pagina waarom en hoe deze wordt gemaakt.
Voor wie is protonentherapie?
Protonentherapie is vooral geschikt voor patiënten die een tumor hebben in een kwetsbaar gebied: de hersenen, de schedelbasis en de zaadballen. Bestraling met protonen is heel nauwkeurig en komt daarom veel minder in omliggend weefsel terecht.
Maar ook longkanker, borstkanker, slokdarmkanker, hoofd-halskanker en lymfeklierkanker kunnen we behandelen met protonentherapie. Om te onderzoeken of u voordeel heeft met deze therapie, maken we een planningsvergelijking.
Kinderen krijgen áltijd protonentherapie. Hun gezonde lichaamscellen zijn erg gevoelig voor straling en dus krijgen zij altijd een behandeling met protonen.
Protonentherapie wordt alleen gegeven als u nog kunt genezen.
Verschil tussen fotonentherapie (reguliere bestraling, radiotherapie) en protonentherapie
Radiotherapie maakt gebruik van fotonen, ook wel röntgenstralen genoemd. Fotonen geven hun energie af in de tumor, maar ook in gezond weefsel eromheen.
Protonentherapie werkt met kleine positief geladen kerndeeltjes. Zij geven hun straling grotendeels af in de tumor. Daarna verliezen de deeltjes hun kracht. Hierdoor komt de straling nauwelijks in het omliggende gezonde weefsel terecht. Bestraling met protonen is dus nauwkeuriger.
De hoeveelheid straling die op de tumor terechtkomt, is bij beide vormen gelijk.
Wat is het voordeel van protonentherapie?
Bestraling met protonen is een héél nauwkeurige manier van bestralen. De meeste straling komt rechtstreeks in de tumor terecht. Weefsel en organen rondom de tumor worden minder geraakt door deze bestraling. Hierdoor wordt de kans op bijwerkingen kleiner.
Planningsvergelijking
Waarom een planningsvergelijking en hoe werkt het?
U heeft een vorm van kanker die niet standaard met protonentherapie behandeld wordt. Maar het is mogelijk dat u minder bijwerkingen zou kunnen hebben met protonentherapie. Dat verschilt per persoon. Om te onderzoeken of dat bij u het geval zou zijn, maken wij een planningsvergelijking.
We vergelijken daarbij de 2 bestralingsplannen: het fotonenplan en het protonenplan. In deze plannen staat het aantal bestralingen dat nodig is, met welke dosis straling dat gebeurt en vanuit welke richting bestraald moet worden.
Uit de vergelijking komt hoeveel straling op omringende organen en gezond weefsel terechtkomt. Als het verschil voldoet aan landelijk vastgestelde criteria, komt u in aanmerking voor protonentherapie.
We maken een planningsvergelijking bij:
- borstkanker
- hersentumoren
- longkanker
- slokdarmkanker
- hoofd-halskanker
- zaadbalkanker (ook wel teelbalkanker genoemd)
- lymfeklierkanker
Belangrijk te weten: uw verzekering vergoedt alleen de protonentherapie als de planningsvergelijking laat zien dat protonenbestraling voor u de beste behandeling is.
Uw behandelend specialist kan ons vragen om deze vergelijking te maken.
Proces planningsvergelijking
Ondersteuning tijdens uw behandeling
Als u bij ons in behandeling komt, komt er heel wat op u af. Dan is het fijn als u ondersteuning krijgt bij praktische zaken. Onze patiëntbegeleiders helpen u met vragen over onder andere verblijf en vervoer. Ze zijn er voor u.
Kosten & verzekering
Het is prettig voor u om tijdig te weten of er kosten zijn verbonden aan protonentherapie. Of dat uw behandeling in het protonentherapiecentrum volledig wordt vergoed. Maastro behandelt alleen patiënten die voldoen aan de criteria van de Landelijke Indicatie Protocollen Protonentherapie. Die zijn vastgesteld door de Nederlandse Vereniging voor Radiotherapie en Oncologie. En zijn goedgekeurd door het Zorginstituut Nederland. Dat betekent dat protonentherapie bij het voldoen aan de criteria altijd wordt vergoed door de zorgverzekeraar. Er zijn dus geen kosten voor u verbonden aan de protonentherapie behandeling.
Reiskosten, verblijf en vergoeding
De reiskosten van en naar het Maastro worden door uw zorgverzekeraar vergoed. De kosten voor verblijf worden per 1 januari 2020 vanuit het basispakket van de zorgverzekeraar ook vergoed.
Besluit u om tijdens de bestraling in de buurt van Maastro te verblijven? Dan kunnen wij u adviseren bij het vinden van een verblijf. Voor informatie hierover kunt u terecht bij de protonen patiëntbegeleider. Een gesprek met deze medewerker wordt altijd gepland in aansluiting op het intakegesprek bij de radiotherapeut-oncoloog. U dient het verblijf in de buurt van het protontherapiecentrum wel zelf te boeken en vooruit te betalen. Overleg voorafgaand aan de behandeling met uw zorgverzekeraar wat voor u de mogelijkheden voor vergoeding zijn.
Heeft u vragen over deze therapie of bent u geïnteresseerd?
Bel of mail ons. We helpen u graag.
Veelgestelde vragen
Protonentherapie maakt gebruik van protonen. Dat zijn kleine, positief geladen deeltjes. Wij kunnen heel precies aangeven waar in het lichaam ze terecht moeten komen: op de plaats van de tumor. In de tumor geven zij hun lading af en daarna verliezen ze hun kracht.
Fotonentherapie maakt gebruik van elektromagnetische golven. Dat zijn röntgenstralen. Ook die kunnen wij nauwkeurig naar de plaats van de tumor sturen. Het verschil is dat zij bij binnenkomst van het lichaam en het verlaten van het lichaam ook hun straling afgeven. De kracht van de straling wordt minder als zij dieper in het lichaam komt.
Bij protonentherapie wordt het gezonde weefsel om de tumor heen dus minder geraakt. Gezonde cellen lopen dus minder schade op. Hierdoor is de kans op bijwerkingen kleiner.
Voordeel
Voordeel van protonentherapie is dat er vaak minder straling in het gezonde weefsel om de tumor heen terechtkomt. Hierdoor lopen gezonde cellen minder schade op, waardoor het risico op bijwerkingen kleiner wordt. Dit geldt zowel voor de bijwerkingen meteen na de bestraling, als voor de gevolgen van de bestraling op lange termijn.
Maar niet iedereen heeft hier voordeel van. Het risico op bijwerkingen hangt af van de soort kanker, de plaats van de tumor en de vorm van de tumor.
Nadeel
Een nadeel is dat protonentherapie maar op 3 plekken in Nederland gegeven wordt: Maastricht, Delft en Groningen.
Voor een deel van de mensen met kanker heeft protonentherapie voordeel. Zij lopen minder risico op bijwerkingen doordat deze manier van bestralen heel nauwkeurig is.
Maar dat geldt niet voor iedereen.
Het ligt aan de soort kanker, de plaats waar de tumor zit en de vorm van de tumor of protonentherapie ingezet kan worden.
Er zijn landelijke afspraken gemaakt dat protonentherapie voor bepaalde tumoren vergoed zal worden. Uw behandelend radiotherapeut-oncoloog beoordeelt aan de hand van landelijk vastgestelde criteria of u baat zal hebben van protonentherapie en in aanmerking komt voor vergoeding.
Hoe vaak u bestraald moet worden, ligt aan de soort kanker die u heeft:
- Borstkanker: 15 tot 22 protonentherapie bestralingen
- Hoofd-halskanker: 28 tot 35 protonentherapie bestralingen
- Hersentumor: 28 tot 35 protonentherapie bestralingen
- Longkanker: 25 tot 30 protonentherapie bestralingen
- Lymfeklierkanker: 25 tot 31 protonentherapie bestralingen
- Slokdarmkanker: 23 tot 28 protonentherapie bestralingen
Het verschilt ook per behandeling hoe vaak per week u bestraling krijgt. Dit hoort u allemaal tijdens de voorbereidende gesprekken met uw behandelend arts.
Ook hoe lang de bestraling duurt, verschilt per patiënt. Het ligt aan de soort kanker, waar de tumor zit en de vorm van de tumor. De duur van de bestraling kan variëren van 15 tot 45 minuten.
Hoewel het risico op bijwerkingen wel lager is, is het type directe bijwerkingen over het algemeen hetzelfde als bij fotonenbestraling. Het is lastig te zeggen hoe iemand precies reageert op de behandeling, want dat verschilt per persoon.
Daarnaast verschillen de bijwerkingen van bestraling ook per plaats van bestraling. Iemand die rond de hals bestraald wordt, krijgt bijvoorbeeld klachten als een droge mond. Maar iemand die voor een hersentumor bestraald wordt, heeft onder andere meer kans op haaruitval.
Bijwerkingen van protonentherapie op de korte termijn zijn bijvoorbeeld:
- misselijkheid
- vermoeidheid
- pijn
- problemen met de huid: jeuk, huid die open gaat, roodheid
- last bij het slikken (bij bestraling van de slokdarm of bestraling in het hoofd-hals gebied)
- droge mond en een hese stem (bij bestraling van de mond of de keel)
- verlies van smaak (bij bestraling van de mond of keel)
- haaruitval (bij bestraling van het hoofd)
Op langere termijn kunnen de bijwerkingen zijn:
- bestraling van de borst: verhoogd risico op hartinfarct
- bestraling van het mond- en keelgebied: problemen met slikken, verlies van smaak
- bestraling van de hersenen: problemen met geheugen, concentratie en taalvaardigheid
- bestraling van de longen en de slokdarm: hartproblemen of problemen met slikken
- bestraling in het zenuwstelsel (hersenen/ruggenmerg ofwel de craniospinale as): maag-darm problemen, schade aan het hart, verminderde vruchtbaarheid, verminderde bloedaanmaak (beenmergfunctie)
Alleen als u bestraling op uw hoofd krijgt, kan uw hoofdhaar uitvallen. In de meeste gevallen groeit dit weer terug.
Dat ligt er helemaal aan hoe uw lichaam reageert op de behandeling, hoe uw conditie is en aan het werk dat u doet.
De één voelt zich goed genoeg om te werken en/of te sporten, de ander is daar niet toe in staat.
Luister heel goed naar uw lichaam. Het geeft zelf aan of het rust nodig heeft.