Maastro; Frontrunner met kankerbestralingen

Elk jaar zó veel nieuwe kankerpatiënten, alleen al in Nederland. In 2022 werden twintig miljoen mensen met kanker gediagnosticeerd, waarvan vierenhalf miljoen in Europa. Maria Jacobs knikt, ze kent de cijfers. ‘Kanker is doodsoorzaak nummer één en maakt al lang meer slachtoffers dan hart- en vaatziekten’, zegt de voorzitter van de raad van bestuur van Maastro. ‘Iedereen kent in zijn omgeving wel meerdere familieleden, vrienden of bekenden met kanker. Uiteindelijk wordt een op de twee Nederlanders zelf eens in zijn/ haar leven met kanker gediagnosticeerd. Bij Maastro behandelen we jaarlijks zo’n vijfduizend nieuwe patiënten die gedurende soms tot zes weken elke dag naar Maastro komen. Dagelijks bestralen we tweehonderdvijftig patiënten. Gelukkig kunnen we meer mensen perspectief bieden. Het lukt ons steeds beter om tumoren met bestraling te bestrijden.’ 

Betere technieken

Wat is radiotherapie? ‘Tumoren kunnen met radioactieve stralen, fotonen elektronen of protonen om precies te zijn, kapot gemaakt worden. De straling verwoest het DNA van een kankercel’, legt dr. Evert van Limbergen uit, voorzitter van de medische staf van Maastro en zelf radiotherapeut-oncoloog. ‘Het is een effectieve behandeling, maar niet voor elke patiënt geschikt. Probleem is onder meer dat de straling ook gezonde cellen kapot maakt. Wil je bijvoorbeeld een tumor in de borstholte bestralen dan mag je het hart niet raken. Grofweg kun je stellen met bestraling de helft van de kankerpatiënten geholpen wordt. Andere therapieën voor kanker zijn chirurgie, en medicamenten zoals bijvoorbeeld chemotherapie.’

Topspecialistisch

Maastro is één van de zeventien zelfstandige bestralingsziekenhuizen in Nederland en in Zuid-Nederland sinds 2020 de enige aanbieder van protonentherapie. Een beloning voor jaren bouwen aan toponderzoek en topzorg resulteerde uiteindelijk in het predicaat topspecialistisch centrum. ‘Maastro is het enige radiotherapie instituut in Nederland met deze erkenning van het ministerie van VWS, omwille van zijn grote verdienste op het gebied van onderzoek, topkwalitatieve gezondheidszorg en opleiding. Wat mij betreft het bewijs dat specialiseren in de gezondheidszorg loont’, is de overtuiging van Maria Jacobs. ‘Protonentherapie bijvoorbeeld is een kostbare behandeling die ook nog eens alleen door specialistische teams uitgevoerd kan worden. Voor ons betekent het dat we meer patiënten beter kunnen helpen, naast het brede spectrum van onze andere bestralingen.’

Grensverleggende innovaties

Als topspecialistisch centrum trekt Maastro de beste specialisten en onderzoekers aan die naast de reguliere behandelingsprogramma’s werken aan innovaties. Maastro heeft momenteel acht hoogleraren die onderzoek doen naar hoe het steeds weer beter kan. Maria Jacobs: ‘Een topinstituut is grensverleggend, brengt innovaties naar de praktijk en deelt kennis. We hebben budgetten om te innoveren, om apparatuur te verbeteren of zelf te ontwikkelen, om mensen op te leiden. Uiteraard in de eerste plaats om onze patiënten die vooral uit Limburg, Brabant, Gelderland naar ons komen beter te maken of een betere kwaliteit van leven te bieden. Maar ook om onze bevindingen te delen met collega-instituten en ziekenhuizen. Zo profiteren niet alleen onze patiënten maar iedereen die met de ziekte geconfronteerd wordt, in Nederland en over de grens.’

Individueel plan

Zo’n 5000 nieuwe kankerpatiënten melden zich dus ieder jaar bij Maastro in Maastricht of de dependance in Venlo ‘Evert van Limbergen: ’grofweg hebben we alle kankers ondergebracht in vier teams die gespecialiseerd in urologie en gynaecologie, kanker van het spijsverteringsstelsel, tumoren in de borstkas en hoofd- en halskanker. Borstkanker wordt in twee teams behandeld omdat het zo vaak voorkomt. Voor elk gebied hebben we protocollen en behandelprogramma’s volgens de laatste stand van de wetenschap. In principe maken we voor elke patiënt een individueel behandelplan. Dat doen we in samenspraak met andere artsen, bijvoorbeeld de oncologen van de ziekenhuizen en de chirurgen. Kanker behandelen is een kwestie van teamwork. Een combinatie van medicijnen, chirurgie en als het even kan bestraling. Het is maatwerk. We willen voor elke patiënt de beste oplossing. We streven naar de hoogste genezingskans, met de minst mogelijke bijwerkingen.’

Mens centraal

Bestralen is een uiterst precieze behandeling waarbij techniek en ervaring leidend zijn. Maar de mens blijft centraal staan, benadrukt Evert van Limbergen, opgeleid in Leuven en al ruim tien jaar betrokken bij Maastricht en Maastricht UMC+ ‘Elk mens is anders. We besteden heel veel tijd aan overleg. Ieders expertise komt aan bod, we zoeken naar de allerbeste aanpak. Verder is samenspraak met de patiënt essentieel. Het is belangrijk om uit te leggen wat er aan de hand is en wat de opties zijn. Dat kan ook een wetenschappelijke studie zijn, een behandeling die nog niet bewezen is maar vaak de patient in staat stelt om de behandeling van de toekomst vandaag al te krijgen. Soms zijn behandelingen heel zwaar. Maar wil iemand dat? Niet iedereen, want de bijwerkingen kunnen te zwaar zijn, en kwaliteit van leven telt ook. Regelmatig schakelen we psychologen, diëtisten en maatschappelijk werkers in voor ondersteuning. Bestraling mag dan een technisch medisch verhaal zijn, de mens staat centraal. ’Samen beslissen’ is bij Maastro een groot goed.’

Protonentherapie

Maastro biedt naast de reguliere bestralingsbehandelingen ook protonentherapie. ‘We zijn zeer gelukkig dat we na Delft en Groningen door het ministerie uitverkoren zijn om hiermee te werken’, zegt Evert van Limbergen. ‘Protonentherapie past bij onze ambities om nieuwe behandelingen te ontwikkelen om zo het radiotherapieveld weer een paar stappen vooruit te brengen. In specifieke omstandigheden kunnen we met protonen een tumor heel precies aanvallen, zodat we het lichaam van de patiënt minder beschadigen. Protonentherapie kan een meerwaarde zijn bij bijvoorbeeld tumoren in het hoofd, borst en buik.’

Hi-tech

Protonentherapie is niet de enige troef in de uitgebreide toolbox van Maastro. Ze ontwikkelden artsen, technici en instrumentenbouwers in Maastricht samen de MAASTRO rectale applicator, een apparaatje waarmee een tumor in de endeldarm inwendig aangepakt wordt via een relatief eenvoudige ingreep. ‘Hi-tech, volledig bij ons ontwikkeld’, aldus Maria Jacobs, gepromoveerd in de implementatie van innovaties in de radiotherapie en naast haar werk bij Maastro ook hoogleraar in Tilburg. ‘Een doorbraak in de brachytherapie, ook omdat de applicator relatief gemakkelijk te produceren is tegen niet al te hoge kosten. Dit is belangrijk om deze innovatieve techniek beschikbaar te maken voor de rest van de wereld. Net om deze reden is belangstelling wereldwijd heel groot. In Maastricht zetten we de applicator al in studieverband in. Een mooi voorbeeld van een innovatie en kennisdeling die breed ingezet wordt.’ 

Vierenzestig studies

Op dit moment lopen vierenzestig verschillende studies. Stuk voor stuk onderzoeksprojecten samen met andere disciplines uit de zorg waarbij gezocht wordt naar de perfecte combinatie van medicijnen, bestraling en chirurgie. Innovaties die we zo snel mogelijk naar de patiënt brengen, uiteraard als de veiligheid gegarandeerd is.’ Dit is wat we doen, rondt Maria Jacobs af: ‘bestralen, mensen genezen van kanker, mensen een betere kwaliteit van leven geven, talent opleiden, méér rendement halen uit bestralen en innovaties naar de markt brengen. We hebben die rol als frontrunner veroverd, die willen we blijven spelen.’